Supply Chain: ซื้อกิโล ขายแพ็ก

“ลูกพีชนำเข้ามาเป็นกิโล แต่ขายลูกค้าเป็นแพ็ก”

นี่คือคำถามที่ทีมพัฒนาระบบของผมเจอระหว่างการตรวจสอบการทำงานของ ERP และมันไม่ได้เป็นเพียงปัญหาปลีกย่อยในระบบ แต่สะท้อนความท้าทายของธุรกิจทั้งสายโซ่อุปทาน (Supply Chain)

หน่วยนับในเส้นทางของสินค้า

ในมุมมองของซัพพลายเชน คำว่า “หน่วยนับ” (Unit of Measure) ไม่ได้มีความหมายเดียวกันเสมอไป มันขึ้นอยู่กับบริบทและผู้มีส่วนเกี่ยวข้อง

• หน่วยซื้อ — หน่วยที่เหมาะสำหรับการสั่งซื้อและคำนวณมูลค่า เช่น ร้านขายส่งขายเป็น “ยกกล่อง” ไม่ใช่ “ซองเดียว”

• หน่วยส่ง — หน่วยที่สะดวกสำหรับผู้จัดส่ง มักถูกรวมในบรรจุภัณฑ์ใหญ่ เช่น กล่องพัสดุหรือตู้คอนเทนเนอร์

• หน่วยขาย — หน่วยที่ผู้ค้าปลีกเลือกใช้เพื่อเข้าถึงลูกค้า เช่น บะหมี่สำเร็จรูปที่มีทั้งขายเป็นซอง และขายเป็นแพ็ก

• หน่วยคลัง — หน่วยที่ใช้ภายในคลังสินค้า เพื่อความสะดวกในการจัดเก็บ หยิบ และตรวจนับ

• หน่วยบัญชี — หน่วยที่ใช้สำหรับคำนวณต้นทุนและบันทึกทางบัญชี

พูดง่าย ๆ หน่วยนับคือ “ขนาดที่เหมาะสมในการนับ” แต่ความเหมาะสมนี้อาจไม่ตรงกันตลอดเส้นทางของสินค้า

ธรรมชาติของสินค้าเกษตร

สินค้าอุตสาหกรรมมักผลิตให้ได้มาตรฐานเหมือนกันทุกชิ้น ทำให้การแปลงหน่วย (เช่น จากกล่อง → ชิ้น หรือ กิโลกรัม → ชิ้น) สามารถทำได้ด้วยสูตรคำนวณที่แม่นยำ

แต่สินค้าการเกษตร เช่น ลูกพีช มีความหลากหลายสูง ทั้งน้ำหนักและรูปร่างไม่เท่ากัน การแปลงหน่วยจึงกลายเป็นปัญหาที่มีต้นทุนแฝง ทั้งเวลา แรงงาน และความผิดพลาดที่อาจเกิดขึ้น

ต้นทุนที่ซ่อนอยู่ในการ “แปลงหน่วย”

ในตัวอย่างลูกพีช เราเห็นภาพชัดเจนว่า

• ฝั่งหนึ่ง เราไม่สามารถสั่งซื้อจากผู้ขายเป็น “แพ็ก” ได้

• อีกฝั่งหนึ่ง เราไม่สามารถบังคับลูกค้าให้ซื้อเป็น “กิโล” ได้

ช่องว่างนี้หมายถึงต้นทุนในการแปลงหน่วย ซึ่งมักถูกมองข้าม เช่น

• ความสับสนระหว่างหน่วยขาย (บางรายขายเป็นกิโล บางรายขายเป็นแพ็ก)

• ค่าใช้จ่ายแรงงานที่เพิ่มขึ้นในการจัดการและแพ็กสินค้าใหม่

• ความยากลำบากในการฝึกพนักงานใหม่ให้เข้าใจระบบหน่วยที่หลากหลาย

ข่าวดีและข่าวร้าย

จากมุมมอง ERP ปัญหานี้คือ ข่าวร้าย เพราะมันทำให้ระบบซับซ้อนขึ้น ต้นทุนจริงของธุรกิจอาจสูงกว่าที่ราคาขายสะท้อน โดยเฉพาะเมื่อขาดทรัพยากรบุคคลเพียงพอ หรือยอดขายยังไม่ถึงระดับ economy of scale ที่จะรับต้นทุนคงที่เพิ่มได้

แต่ก็มี ข่าวดี อยู่เช่นกัน การตรวจพบปัญหานี้ช่วยให้เราเข้าใจต้นทุนแฝงของธุรกิจมากขึ้น และอาจกลายเป็นจุดเริ่มต้นในการออกแบบระบบหรือกระบวนการที่ยืดหยุ่นกว่าเดิม

บทสรุป

เรื่องของ “ลูกพีชที่ซื้อมาเป็นกิโล แต่ขายเป็นแพ็ก” ไม่ใช่เพียงรายละเอียดเล็กน้อย แต่มันคือภาพสะท้อนของการบริหารซัพพลายเชนและทรัพยากรมนุษย์ในโลกจริง คล้ายกับการแข่งขันของร้านบุฟเฟ่ต์ ที่ผู้ประกอบการต้องรับมือกับต้นทุนซ่อนเร้นในการบริหารจัดการ ขณะที่อำนาจต่อรองกับลูกค้ากลับมีอยู่อย่างจำกัด

ในที่สุด คำถามก็ย้อนกลับมาที่เราในฐานะผู้ออกแบบระบบ

ภายใต้ข้อจำกัดทรัพยากรในองค์กร… เราจะออกแบบ ERP หรือซัพพลายเชนอย่างไร ให้ยืดหยุ่นต่อความจริงที่ว่า “หน่วยนับ” ของแต่ละคน อาจไม่เหมือนกันเลย?